Kosten overlastgevende jeugd

Voor de miljoenen euro’s die problematische jeugdgroepen de samenleving kosten, draaien allerlei partijen op. Zoals gemeenten, politie en burgers. De opgestapelde problemen waar jongeren tijdens het opgroeien mee kampen, maken dat zij zich keren tot de straatcultuur. Dat verbreedt de kloof tot de samenleving.

Wat zijn de maatschappelijke kosten van problematische jeugdgroepen? Cebeon en Regioplan zochten dat uit in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Dat deden zij in een middelgrote, anonieme gemeente. Ten tijde van het onderzoek waren daar 2 criminele en 3 overlastgevende jeugdgroepen actief. In het rapport Kostbare vriendschappen concluderen de onderzoekers dat de criminele jeugdgroepen de betreffende gemeente naar schatting gemiddeld bijna 2 miljoen euro per groep kosten. Deze kosten komen met name op het bordje van justitie. Bij de overlastgevende jeugdgroepen gaat het om een bedrag van circa 1,5 miljoen euro per groep. Dit komt voor een belangrijk deel voor rekening van de gemeente. De totale kosten van deze problematische jeugdgroepen komen per jaar uit op ruim 8 miljoen euro.

Geschatte kosten

Met maatschappelijke kosten bedoelen de onderzoekers de kosten voor verschillende partijen in de maatschappij, die het gevolg zijn van groepsgedrag (maatschappelijke schade door overlast), de reactie van instanties op ongewenst gedrag van problematische groepen (bestraffen van daders) en kosten van preventie (de openbare ruimte vandalismebestendig inrichten). Een deelvraag van dit onderzoek was in hoeverre de geschatte kosten betrouwbaar zijn. De onderzoekers concluderen dat de maatschappelijke kosten van problematische jeugdgroepen niet helemaal sluitend kunnen worden gemaakt. Om te beginnen is er geen compleet zicht op de groepen, waardoor gegevens missen. Daarnaast bestrijkt dit onderzoek 5 jaar, waardoor de effecten van de duur van een heel leven ontbreken. De mogelijke kostengevolgen daarvan zijn daardoor niet zichtbaar.  

Veel delicten veroorzaken materiële schade aan openbare en publieke eigendommen

In het rapport worden maatschappelijke kosten van overlast per domein onderscheiden. Om te beginnen onderwijs, werk en inkomen. Jongeren in problematische jeugdgroepen spijbelen veel. Dit vergt inzet van de leerplichtambtenaar, bureau Halt en justitiële partijen. Deze jongeren hebben een grotere kans om te blijven zitten. Dat brengt extra schoolkosten met zich mee en er is meer aandacht nodig vanuit partijen zoals het zorgadviesteam. Een lager opleidingsniveau heeft uiteindelijk invloed op de arbeidsproductiviteit en deelname aan de arbeidsmarkt. Dit kan leiden tot minder loon en hogere schulden. Voor de overheid kan dit op termijn derving van belastinginkomsten betekenen. Voortijdig schoolverlaters hebben een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Dat kan resulteren in hogere overheidsuitgaven aan uitkeringen en inzet van re-integratie. Sociaal isolement ligt op de loer en schulden die niet aflosbaar zijn binnen 3 jaar. Dit levert schade op voor crediteuren en er wordt mogelijk een beroep gedaan op schuldhulpverlening.

Anonimiteit en groepsdruk

Wat betreft het domein veiligheid, benoemen de onderzoekers dat zo’n driekwart van de jeugdcriminaliteit wordt gepleegd in groepsverband. Door anonimiteit en groepsdruk, is de drempel om delicten te plegen lager en ze zijn ernstiger van aard. Wanneer jongeren zich aansluiten bij een criminele groep, raken andere contacten die remmend kunnen werken, op de achtergrond. Veel delicten veroorzaken materiële schade aan openbare en publieke eigendommen. Burgers, bedrijven en gemeenten maken kosten voor preventieve maatregelen. Daarnaast zijn er de kosten voor de opsporing en vervolging door politie en justitie. 

Niet zelden is er sprake van problemen op verstandelijk of psychisch vlak

Omdat jongeren in problematische jeugdgroepen er een minder gezonde leefstijl op nahouden, is het domein zorg en ondersteuning ook van belang. De groepsdynamiek werkt risicovolle gewoonten in de hand, zoals gebruik van alcohol en drugs. Hieruit vloeit voort dat er een groter beroep wordt gedaan op de GGZ of de verslavingszorg. Door riskant gedrag is de kans op bijvoorbeeld verkeersongelukken en geweldsincidenten groter, waardoor er vaker acute zorg nodig is. Wie zich afkeert van de maatschappij, doet ook minder vaak een beroep op de reguliere zorg. Zorgmijders komen eerder terecht in het gedwongen kader van jeugdbescherming of in de gesloten jeugdhulp of GGZ.

Straatcultuur

Kortom, veel jongeren in problematische jeugdgroepen hebben al een flinke geschiedenis met gestapelde problemen. Zij komen uit ontwrichte gezinnen met geringe maatschappelijke kansen en worden van huis uit niet gestimuleerd. Veel ouders leven van een uitkering, kampen met schulden en vertonen soms crimineel gedrag. De jongeren zijn matig zelfredzaam en er speelt schaamte mee, waardoor ze geen hulp vragen. Niet zelden is er sprake van problemen op verstandelijk of psychisch vlak, wat hen kwetsbaar maakt voor groepsdruk. Het ontbreekt veel van deze jongeren aan een startkwalificatie, waardoor een stage of een baan buiten handbereik ligt. Dat allemaal bij elkaar maakt dat ze hun heil zoeken bij de straatcultuur en de daarbij behorende vrienden. Zo is de vicieuze cirkel rond.

Aiuteur: Door van der Wiele, redacteur bij het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid
https://ccv-secondant.nl/platform/article/overlast-jeugdgroepen-kost-miljoenen