Maatschappelijke kosten jeugdcriminaliteit geschat op 2,6 miljard euro per jaar

Wanneer een jongere criminele feiten pleegt, brengt dat maatschappelijke kosten met zich mee. Die bedragen gemiddeld bijna 2,6 miljard euro per jaar en bestaan uit kosten voor allerlei schade bij slachtoffers, kosten voor opsporing, vervolging, berechting en bestraffing van de daders en kosten ontstaan door een slechtere arbeidsmarktpositie van de daders. Meer dan de helft van de kosten komen bij de slachtoffers en hun naasten terecht en circa 30% bestaat uit reactiekosten van de overheid. Verder valt op dat slechts 1% van de groep jongeren 44% van de maatschappelijke kosten veroorzaakt. Deze inzichten zijn van belang bij beslissingen over de inzet van maatregelen om jeugdcriminaliteit te voorkomen.

Lees het hele rapport

Atlas Research verkende, in opdracht van het WODC, de maatschappelijke kosten en patronen van criminele carrières van adolescenten, ofwel jongeren in de leeftijd van ongeveer 12 tot 23 jaar. De onderzoekers analyseerden data van circa 500.000 Nederlandse scholieren die in de periode 2008 tot en met 2011 de basisschool verlieten over de daaropvolgende 11 jaar, ofwel de adolescente periode. 13% van deze groep kwam in deze periode als verdachte in beeld bij justitie.

Omdat dit een verkennend onderzoek is, moesten de onderzoekers werken met aannames en rekening houden met beperkingen in de beschikbare gegevens. Bijvoorbeeld: niet alle misdrijven worden geregistreerd en sommige jongeren werden ten onrechte als verdachte aangemerkt. Ook blijven sommige daders buiten het zicht van opsporingsinstanties. Daarom moeten de bevindingen niet als een exacte kostencalculatie worden gezien, maar als een schatting van de maatschappelijke kosten van crimineel gedrag bij jongeren.

Waaruit bestaan de maatschappelijke kosten?

In totaal bedragen de kosten als gevolg van en reactie op criminaliteit van adolescenten die in de periode 2008 tot en met 2011 het basisonderwijs verlieten 10,3 miljard euro (prijspeil 2022) – oftewel bijna 2,6 miljard euro per adolescentencohort (groep van een jaar). Ervan uitgaand dat het gaat om een gelijkblijvende omvang en samenstelling van een cohort, zijn dit ook de kosten per jaar.

Circa 55%  van de maatschappelijke kosten komt bij de slachtoffers en hun naasten terecht. Die kunnen bestaan uit materiële of immateriële schade, maar er zijn ook kosten door productieverlies of medische behandelingen. Uitkeringen van verzekeringen of schadevergoedingen door daders zijn niet als correctie meegenomen.

De overheid maakt  kosten voor opsporing (12%), vervolging (3%), berechting (7%) en het uitvoeren van de straf (8%). Daarnaast zijn er aanvullende kosten voor de daders, omdat criminele carrières de kans op het behalen van een startkwalificatie verlagen en de kans op een laag inkomen verhogen. Daaropvolgende indirecte maatschappelijke kosten door bijvoorbeeld lagere belastinginkomsten en meer gebruik van sociale voorzieningen zijn niet becijferd in het onderzoek.

Kleine groep jongeren veroorzaakt meeste maatschappelijke kosten

Veruit de meeste gevolgde jongeren (87%) komen nooit in aanraking met politie of justitie tijdens de adolescente periode. De overige 13% zijn op te delen in vijf verschillende typen criminele loopbanen:

• Eenmalige verdenking vóór 18 jaar (vroeg), aandeel 5,3%, maatschappelijke kosten 1,3 mld
• Eenmalige verdenking tussen 18 en 23 jaar (laat), aandeel 3,3%, maatschappelijke kosten 1,4 mld
• Twee verdenkingen, aandeel 1,8%, maatschappelijke kosten 1,1 mld
• Drie tot en met vijf verdenkingen, aandeel 1,5%, maatschappelijke kosten 1,8 mld
• Zes of meer verdenkingen, aandeel 1%, maatschappelijke kosten 4,6 mld

Daarbij springt in het oog dat het laatste cluster, 1% van de jongeren, verantwoordelijk is voor een disproportioneel groot deel van de maatschappelijke kosten voor adolescente criminaliteit: ruim 44%.

Mogelijke benutting uitkomsten onderzoek

De overheid zet geld in om op allerlei manieren te voorkomen dat jongeren het criminele pad opgaan of blijven bewandelen. Een voorbeeld is het programma Preventie met Gezag. Omdat budgetten voor dergelijke programma’s en andere initiatieven per definitie begrensd zijn, moeten keuzes worden gemaakt. De bevindingen uit dit onderzoek kunnen worden gebruikt om die keuzes te onderbouwen. Daarnaast biedt het input voor de politieke en maatschappelijke discussie over de kosten van criminaliteit en wat het mag kosten om deze te voorkomen.

Bron: WODC (Lees ook de aanbiednota)